Φυματίωση (ΤΒ)
Η φυματίωση (TB) αποτελεί ασθένεια που προκαλείται από βακτήριο που ονομάζεται Mycobacterium tuberculosis.
Πρόσφατα, προέκυψαν νέα στελέχη της νόσου τα οποία είναι ανθεκτικά σε φάρμακα που χρησιμοποιούνται συχνά. Όπως και άλλα βακτηρίδια, τα μυκοβακτηρίδια μπορούν να υποστούν γενετικές αλλαγές (γνωστές ως μεταλλάξεις), οι οποίες μπορούν να τα καταστήσουν φυσικά ανθεκτικά σε ένα φάρμακο κατά της φυματίωσης. Νέες, προηγμένες μορφές της ασθένειας είναι γνωστές ως πολυανθεκτική φυματίωση σε φάρμακα (MDR-TB) ή εκτεταμένης αντοχής φυματίωση σε φάρμακα (XDR-TB).
Η αντοχή αυτή είναι πιθανό να προκύψει από ανθρώπινο σφάλμα, όπως λάθος επιλογή φαρμάκων για θεραπεία της ασθένειας ή διακοπή της θεραπείας από τους πάσχοντες προτού ολοκληρωθεί. Όσο περισσότερο λανθασμένα χρησιμοποιείται ένα αντιβιοτικό, τόσο πιο πιθανό είναι να μεταλλαχθεί το βακτήριο και να γίνει ανθεκτικό στο φάρμακο.
Συμπτώματα
Οποιοδήποτε όργανο του ανθρώπινου σώματος μπορεί να προσβληθεί από την ασθένεια, αν και η πάθηση διαγιγνώσκεται πιο συχνά στους πνεύμονες.
Τα κύρια συμπτώματα της φυματίωσης είναι:
- Πυρετός
- Μειωμένη όρεξη
- Απώλεια βάρους
- Νυκτερινή εφίδρωση
- Επίμονος βήχας
- Βήχας με αίμα σε προχωρημένο στάδιο
Αιτίες
Η φυματίωση αποτελεί αερομεταφερόμενη λοιμώδη πάθηση. Εξαπλώνεται μέσω σταγονιδίων στον αέρα, μέσω φτερνίσματος ή βήχα από άτομα που έχουν μολυνθεί με το μυκοβακτηρίδιο.
Το μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου έχουν άτομα που βρίσκονται κοντά και σε τακτική επαφή με όσους νοσούν. Έρευνα ανακάλυψε ότι τα παιδιά με στενή επαφή με όσους νοσούν έχουν πιθανότητα 30-50% εμφάνισης φυματίωσης.
Μόλις μολυνθεί ένα άτομο με το βακτήριο, μπορεί να εμφανίσει γρήγορα την ασθένεια, η οποία είναι λοιμώδης, εμφανίζοντας συμπτώματα και απαιτώντας θεραπεία. Αυτό συμβαίνει συνήθως σε παιδιά και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτό ονομάζεται «πρωτοπαθής φυματίωση». Διαφορετικά, το άτομο θα έχει λανθάνουσα λοίμωξη, όταν δεν είναι μεταδοτική και δεν εμφανίζει συμπτώματα. Το 5-10% των ατόμων με λανθάνουσα λοίμωξη μπορεί να εμφανίσει ενεργό φυματίωση.
Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης φυματίωσης, όπως διαβήτης , έκθεση σε φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και κάπνισμα. Ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου είναι η μόλυνση με HIV. Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι ο κίνδυνος εμφάνισης φυματίωσης εκτιμάται 20-37 φορές μεγαλύτερος σε ανθρώπους που είναι φορείς HIV από ό, τι μεταξύ εκείνων χωρίς μόλυνση HIV.
Πρόληψη
Ένα εμβόλιο, γνωστό ως εμβόλιο BCG, παρουσιάστηκε το 1921. Είναι γνωστό ότι βοηθάει στην πρόληψη κάποιων σοβαρών μορφών της νόσου σε παιδιά, ωστόσο έχει απρόβλεπτη επιτυχία στην προστασία ενάντια στο δια βίου κίνδυνο εμφάνισης φυματίωσης.
Το BCG χρησιμοποιείται σε ποικίλους βαθμούς στο σύνολο της Ευρώπης, με ορισμένες χώρες να εμβολιάζουν όλα τα παιδιά κατά τη γέννησή τους και άλλες να έχουν διακόψει τα προγράμματα μαζικού εμβολιασμού.
Διάγνωση και θεραπεία
Τα δείγματα πτυέλων ή φλέματος λαμβάνονται από ένα άτομο με υποψία φυματίωσης και εξετάζονται για το βακτήριο. Μια ακτινογραφία θώρακος, και κάποιες φορές μία πρόσθετη αξονική τομογραφία, είναι χρήσιμα για να επιβεβαιώσουν την παρουσία της ασθένειας.
Άλλες εξετάσεις, όπως η δερματική εξέταση φυματίωσης και μια πλήρης αιματολογική εξέταση, γνωστή ως quantiferron-TB, είναι χρήσιμες στη διάγνωση λανθάνουσας φυματίωσης.
Η θεραπεία αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της ασθένειας και την αποφυγή μετάδοσης της νόσου σε άλλους ανθρώπους. Η θεραπεία χαρακτηρίζεται συνήθως από ένα εντατικό στάδιο θεραπείας για 2 μήνες, ακολουθούμενο από στάδιο συνέχισης για 4 μήνες. Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει συνήθως τέσσερα διαφορετικά φάρμακα (ισονιαζίδη, ριφαμπικίνη, εθαμβουτόλη και πυραζιναμίδη) και έχει σχεδιαστεί να σταματά την ανάπτυξη του βακτηρίου. Το δεύτερο στάδιο είναι σχεδιασμένο να σκοτώνει τα υπόλοιπα βακτήρια. Τα MDR και XDR-TB απαιτούν τα λεγόμενα φάρμακα δεύτερης γραμμής για τουλάχιστον 20 μήνες. Ωστόσο, είναι ακριβά, τοξικά και δύσκολα στη διαχείριση.
Επιβάρυνση
Αν και ο αριθμός κρουσμάτων φυματίωσης έχει μειωθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως στις οικονομικά ακμάζουσες χώρες, εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό πρόβλημα στη δημόσια υγεία, ιδιαίτερα σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Η διαδικασία θεραπείας για MDR και XDR-TB χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο και είναι πιο ακριβή σε σύγκριση με αυτή για τη συνηθισμένη μορφή της πάθησης.
- Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτίμησε ότι το 2011 υπήρχαν 8,7 εκατομμύρια νέα κρούσματα φυματίωσης, εκ των οποίων 1,0-1,2 εκατ. ήταν θετικά στον ιό HIV (AIDS).
- Ο συνολικός αριθμός ασθενών που απεβίωσαν από φυματίωση στον κόσμο το 2011 εκτιμάται σε 1,4 εκατ.
- Στην Ευρώπη τα κρούσματα εκτιμούνται σε 42 ανά 100.000 με ισχυρή διαφορά από ανατολικά προς δυτικά
- Κάθε χρόνο, περίπου 400.000 νέα κρούσματα φυματίωσης διαγιγνώσκονται στην Ευρώπη και περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι πεθαίνουν από τη νόσο
- Η φυματίωση είναι ιδιαίτερα προβληματική σε χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όπου η MDR-TB είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη
- Η πλειονότητα ατόμων με μη θεραπευμένη πνευμονική φυματίωση αποβιώνουν μέσα σε 1,5 έτος από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων